در این مقاله قصد بر این داریم تا نکاتی را در مورد وسواس فکری یا OCD برایتان بیان کنیم. همچنین به نکاتی از جمله وسواس فکری چیست؟ چه کسانی به وسواس فکری مبتلا می‌شوند؟ از کجا بفهمیم که دچار این اختلال شدیم؟ وسواس فکری و نشخوار فکری، درمان وسواس فکری بدون دارو، علائم وسواس فکری، راه‌های جلوگیری و پیشگیری از ابتلا به وسواس فکری سخن بگوییم.
اگر به این موضوع علاقه دارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که تا پایان این نوشته از دکتر مهناز شکروی همراه ما باشید؛ تا اطلاعات کاملی را درباره وسواس فکری در اختیار شما قرار دهیم.
وسواس فکری چیست؟
OCD یا همان اختلال وسواس فکری یک اختلال متداول عصبی-شناختی در برخی افراد است که با دو نوع مشخص از علائم شناخته می شود: افکار وسواسی و رفتارهای اجباری. وجود هرکدام از این علائم در فرد می تواند نشان دهنده وجود اختلال وسواس فکری باشد. افکار وسواسی افکاری ناخواسته و نگران کننده هستند که منجر به پریشانی، اضطراب و یا ترس می شوند و محتوای آن می تواند تقریبا هر چیزی باشد. ترس از آلوده شدن به میکروب ها، مرور کردن افکار خشن در ذهن و یا شک مداوم در انجام یک سری اعمال و رفتار می تواند مثال هایی از افکار وسواسی باشد. به خاطر داشته باشید این افکار گاها از نظر محتوا، منطقی نیستند و کنترل آن ها تقریبا غیر ممکن است.
رفتارهای اجباری، مجموعه اقداماتی است که فرد برای کاهش درد و رنج افکار وسواسی، متوقف کردن آن و یا جلوگیری از وقوع اتفاقات ناگوار آن ها را انجام می دهد. غالبا هیچ ارتباط منطقی بین افکار وسواسی و اجبار وجود ندارند، اما گاهی اوقات می توان آن ها را به یکدیگر مرتبط دانست. برای مثال، کسی که افکار وسواسی نسبت به میکروب دارد، مرتبا دست های خود را می شود. فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری، واقعا در تلاش است تا بتواند رفتارهای خود را کنترل کند حتی گاها با وجود اینکه می داند این رفتار منطقی نیست اما از لحاظ احساسی خود را مجبور به انجام آن می داند.
علت بروز وسواس فکری
وسواس فکری، یک اختلال عصبی است و می‌تواند علل مختلفی داشته باشد. مانند:
ژنتیک: وسواس فکری می‌تواند ریشه‌ی ژنتیکی و ارثی داشته‌باشد.
علل خود ایمنی: عفونت استرپتوکوکی می‌تواند در عملکرد سلول‌های مغز، اختلال ایجاد کند و باعث التهاب آن‌ها شود و در نهایت، منجر به بروز وسواس فکری گردد.
علل رفتاری: گاهی انجام برخی از کارها مانند شروع یک شغل جدید، می‌تواند موجب استرس و بروز وسواس فکری در فرد شود.
علل نورولوژیکی: به هم ریختن تعادل مواد شیمیایی در مغز(مانند سروتونین)، می‌تواند سبب بروز وسواس فکری شود.
عوامل محیطی: عوامل محیطی (شرایط اجتماعی، سبک زندگی، محیط زندگی و...)، می‌توانند سبب بروز وسواس فکری شوند.
علایم وسواس فکری و خصوصیات افراد مبتلا به آن چیست؟
معمولاً افراد مبتلا به این وسواس ۵ ویژگی مشخص دارند:
کمال گرایی: نیاز به رعایت نهایت دقت و نظم در سازماندهی امور
بلاتکلیفی: ناتوانی در تصمیم‌گیری یا به تعویق انداختن تصمیمات مهم
تکانشگری: انجام حرکات پیش‌بینی‌نشده و آنی بدون فکر کردن درباره عواقب آن عمل
مسئولیت‌پذیری افراطی: تمایل به پذیرش مسئولیت همه کارهایی انجام داده‌اند و نگرانی بیش از حد بابت پیامدهای اعمالشان
روان‌رنجوری: تمایل به مضطرب بودن و ناتوانی در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا. در صورتی که احساس می‌کنید همیشه مضطرب هستید و اساساً حساسیت‌های روانی زیادی دارید.
انواع وسواس فکری
از نظر علمی، وسواس فکری دسته‌بندی خاصی ندارد و می‌تواند در هر زمینه و موضوعی، فرد را درگیر کند اما به طور کلی، وسواس‌های فکری، اغلب در دسته‌بندی‌های زیر هستند:
افکار پرخاشگرانه جنسی: نوع رایجی از وسواس فکری است که در ذهن فرد، مدام انجام رفتارهای جنسی پرخاشگرانه با دیگران مرور میشود و گاهی آن‌ها را انجام می‌دهد.
ترس از صدمه دیدن دیگران: نوع دیگری از وسواس فکری است که در آن فرد، مدام از این که عزیزان خود را از دست بدهد، هراس و واهمه دارد و در ذهن خود، اتفاقات ناگواری را برای آن‌ها تصور می‌کند.
ترس از میکروب‌ها و آلودگی‌ها: شایع‌ترین نوع وسواس فکری، وسواس نسبت به آلودگی‌ها است. شستن مکرر دست‌ها و لباس‌ها و سایر وسایل شخصی، از علائم این نوع وسواس فکری هستند.
وسواس ناقص انجام دادن کارها: در این نوع از وسواس فکری، فرد مدام تردید دارد که کاری را انجام داده است یا خیر.
- برای مثال، فرد شک می‌کند که هنگام خروج از منزل، درب را قفل کرده است یا خیر؛ گاهی این مدل از وسواس فکری، آنقدر آزار دهنده است که فرد مجبور به برگشت به منزل میشود تا شک خود را بر طرف کند و ممکن است این امر، بارها تکرار شود.
وسواس امور مذهبی و انجام گناه: نوع دیگری از وسواس فکری، وسواس نسبت به امور دینی و گناه کردن است.
- در این نوع از وسواس فکری، ممکن است فرد برای آرامش روحی خود، مدام در حال عبادت کردن باشد.
وسواس ترتیب و تقارن: یکی از رایج‌ترین نوع وسواس فکری، وسواس تقارن و ترتیب است که در آن فرد، بر متقارن و مرتب چیدن وسایل، وسواس دارد و وقت زیادی را صرف این کار می‌کند و در صورت به هم ریختن این نظم، ذهن بیمار به می‌ریزد.
چگونه وسواس فکری را درمان کنیم؟
حال که با انواع اختلال OCD و علائم آن آشنا شدیم، به بررسی گزینه‌های درمان وسواس فکری می‌پردازیم. خوشبختانه اختلال وسواس فکری قابل درمان است. انتخاب نوع درمان بستگی به شدت اختلال و تأثیر آن بر زندگی فرد دارد. ۲ درمان اصلی این اختلال عبارتند از:
روان‌درمانی: نوعی درمان که روان‌درمانگر به شما کمک می‌کند با ترس‌ها و افکار وسواس‌آمیز خود روبه‌رو شوید، بدون اینکه برای کنترل آن‌ها از رفتارهای اجباری استفاده کنید.
دارودرمانی: روان‌پزشکان برای کنترل وسواس، از داروهای ضد افسردگی (مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین) برای ایجاد تعادل مواد شیمیایی در مغز فرد مبتلا به OCD استفاده می‌کنند.
معمولاً برای OCD نسبتاً خفیف از یک دوره روان‌درمانی کوتاه مدت، مانند: درمان شناختی رفتاری (CBT) استفاده میشود؛ اما برای وسواس‌های فکری شدیدتر، طول درمان بیشتر بوده و از دارودرمانی در کنار روان‌درمانی استفاده میشود. این درمان‌ها بسیار مؤثر هستند؛ اما مهم است که بدانید ممکن است چندین ماه طول بکشد تا متوجه تأثیر آن‌ها شوید. علاوه بر این دو روش درمانی که توسط متخصصین انجام میشود، راه‌های دیگری برای کنترل و درمان وسواس فکری نیز وجود دارد؛ که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم.
سخن نهایی
اختلال وسواس بروز افکار و رفتارهای تکراری است که معمولا باعث آشفتگی شما میشود و ممکن است زندگی را به کام شما تلخ کند. نادیده گرفتن این حملات و تلاش برای کنار آمدن با آن‌ها تنها باعث بدتر شدن شرایط شما میشود.
اگرچه ممکن است وسواس در سطوح پایین چندان آزاردهنده نباشد، اما بهتر است در صورت مشاهده علائم مشکوک سریعتر مشکل خود را با یک روانشناس مطرح کنید.
